Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, insanların temel haklarını korumak amacıyla Avrupa Konseyi üyesi devletler tarafından imzalanmış önemli bir belgedir. Sözleşme, insan haklarının uluslararası düzeyde güvence altına alınmasını ve korunmasını hedefler. Sözleşmenin birinci bölümü, bireylerin haklarını ve özgürlüklerini detaylandırır.
Madde 1: İnsan Haklarına Saygı Yükümlülüğü
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni imzalayan devletler, kendi yetki alanlarında bulunan herkesin bu sözleşme ile güvence altına alınan haklardan yararlanmasını sağlamakla yükümlüdür. Bu yükümlülük, devletlerin yasal düzenlemelerini bu haklara uygun hale getirmesini zorunlu kılar. Böylece, devletler, insan haklarını koruma konusunda uluslararası hukukun gerekliliklerini yerine getirmiş olur.
Madde 2: Yaşama Hakkı
- Herkesin Yaşam Hakkı Yasanın Koruması Altındadır: Yaşama hakkı, en temel insan haklarından biridir. Hiç kimse, hukuka aykırı bir şekilde yaşamından mahrum bırakılamaz. Devletler, bireylerin yaşam hakkını korumakla yükümlüdür. Bu hak, ölüm cezası gibi istisnai durumlar dışında hiçbir şekilde ihlal edilemez.
- Kuvvet Kullanmanın Zorunlu Olduğu Durumlar: Bireylerin yaşam hakkı, bazı zorunlu hallerde kuvvet kullanılarak sınırlandırılabilir. Bu durumlar, yasa dışı şiddete karşı koruma, tutuklama ya da kaçışı önleme, ayaklanma veya isyanı bastırma gibi durumları içerir. Ancak, bu durumların her biri, kuvvet kullanımının kesin bir zorunluluk haline geldiği özel durumlardır.
Madde 3: İşkence Yasağı
Hiç kimse işkenceye, insanlık dışı veya onur kırıcı cezalara ya da muameleye maruz bırakılamaz. Bu madde, devletlere, işkenceyi önleme ve ortadan kaldırma yükümlülüğü getirmektedir. İşkence, insan onuruna en ağır şekilde saldıran fiillerden biri olarak kabul edilir ve bu nedenle kesinlikle yasaktır. İnsanlık dışı muamele ve onur kırıcı cezalar da bu kapsamda değerlendirilir.
Madde 4: Kölelik ve Zorla Çalıştırma Yasağı
- Kölelik Yasağı: Hiç kimse köle veya kul olarak tutulamaz. Bu madde, bireylerin köleleştirilmesini ve kölelik koşullarında yaşamalarını kesin bir şekilde yasaklar.
- Zorla Çalıştırma Yasağı: Hiç kimse zorla çalıştırılamaz veya zorunlu çalışmaya tabi tutulamaz. Ancak, tutuklu kişilerin ceza süresince yaptıkları iş, zorunlu askerlik hizmeti, toplumun kriz veya afet durumlarında yapılan zorunlu hizmetler, normal vatandaşlık yükümlülükleri gibi bazı haller bu yasağın dışında bırakılmıştır.
Madde 5: Özgürlük ve Güvenlik Hakkı
- Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı: Her bireyin özgürlük ve güvenlik hakkı vardır. Kimse keyfi olarak özgürlüğünden mahrum bırakılamaz. Bir kişinin özgürlüğünün kısıtlanması, ancak yasalarla belirlenen özel durumlar çerçevesinde olabilir.
- Mahkeme Kararıyla Tutuklanma: Bir mahkeme tarafından verilen karar doğrultusunda tutuklanan bireyler, bu kararın yasaya uygun olması şartıyla özgürlüklerinden mahrum bırakılabilirler.
- Suç İşleme Şüphesiyle Yakalanma: Bir suç işlediği hakkında makul şüphe bulunan kişiler, yetkili mercilere çıkarılmak üzere yakalanabilir ve tutuklu kalabilirler. Ancak, bu kişilerin makul bir süre içinde yargıç önüne çıkarılması ve serbest bırakılma hakları vardır.
- Küçüklerin Eğitimi İçin Tutuklanma: Yetkili makamlarca verilen kararlar doğrultusunda, küçüklerin eğitim amacıyla gözetim altında tutulması da bu madde kapsamındadır.
- Bulaşıcı Hastalık ve Akıl Hastalığı Durumları: Bulaşıcı hastalık taşıyanlar, akıl hastaları, alkolik, uyuşturucu bağımlıları veya serseriler de yasalar çerçevesinde özgürlüklerinden mahrum bırakılabilirler.
- Yakalanan Kişilerin Hakları: Yakalanan veya tutuklanan herkes, neden yakalandığını ve kendisine yöneltilen suçlamaları en kısa sürede öğrenme hakkına sahiptir. Ayrıca, tutuklanan kişiler makul bir süre içinde yargıç önüne çıkarılmalı ve hakları korunmalıdır.
Madde 6: Adil Yargılanma Hakkı
- Bağımsız ve Tarafsız Mahkemede Yargılanma: Herkes, medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili davalarda veya suçlamalara karşı yasayla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından adil bir şekilde yargılanma hakkına sahiptir. Bu yargılama, makul bir süre içinde ve hakkaniyete uygun olarak yapılmalıdır.
- Masumiyet Karinesi: Suçlanan herkes, suçluluğu kanıtlanana kadar masum kabul edilir. Bu, suçlanan bireylerin adil bir şekilde yargılanmasını sağlamak için önemli bir ilkedir.
- Savunma Hakları: Sanık, kendisine yöneltilen suçlamalar hakkında en kısa sürede bilgilendirilmeli ve savunma için yeterli zamana sahip olmalıdır. Savunma hakkı, sanığın kendini savunma ya da bir avukattan yardım alma hakkını da içerir. Mahkeme, sanığın mali durumu elverişsizse, ona bir avukat atayabilir. Ayrıca, sanıklar, iddia tanıklarını sorgulama ve kendi tanıklarını dinletme hakkına sahiptir.
Madde 7: Cezaların Yasallığı
- Yasaya Aykırı Cezalandırma Yasağı: Hiç kimse, işlendiği zaman suç sayılmayan bir eylemden dolayı cezalandırılamaz. Ayrıca, hiç kimseye suçun işlendiği zamanda geçerli olan cezanın ötesinde bir ceza verilemez.
- Genel Hukuk İlkeleri: Uygar uluslar tarafından kabul edilen genel hukuk ilkelerine göre suç sayılan fiiller, bu maddenin dışında tutulabilir. Bu durumda, suçlanan kişiler yargılanabilir ve cezalandırılabilir.
Madde 8: Özel ve Aile Hayatının Korunması
- Özel Hayatın Gizliliği: Herkesin özel ve aile hayatına, konutuna ve haberleşmesine saygı gösterilmelidir. Bu hak, bireylerin mahremiyetini ve kişisel yaşamlarını koruma altına alır.
- Kısıtlama Koşulları: Özel hayatın gizliliğine yapılan müdahaleler, yalnızca ulusal güvenlik, kamu düzeni, suçun önlenmesi, sağlık ve ahlakın korunması gibi zorunlu durumlarda ve yasalar çerçevesinde gerçekleştirilebilir.
Madde 9: Düşünce, Vicdan ve Din Özgürlüğü
- Din ve İnanç Özgürlüğü: Herkesin düşünce, vicdan ve din özgürlüğü vardır. Bu hak, bireylerin inançlarını değiştirme, tek başına veya toplu halde ibadet etme özgürlüğünü de içerir.
- Kısıtlama Koşulları: Din ve inanç özgürlüğüne getirilecek kısıtlamalar, yalnızca kamu güvenliği, kamu düzeni, sağlık ve başkalarının haklarının korunması gibi zorunlu hallerde ve yasal çerçevede olabilir.
Madde 10: İfade Özgürlüğü
- Görüş ve İfade Özgürlüğü: Herkes, görüşlerini serbestçe açıklama ve ifade etme hakkına sahiptir. Bu hak, kanaat özgürlüğü ve sınır tanımadan bilgi alma ve yayma hakkını da içerir.
- Kısıtlama Koşulları: İfade özgürlüğü, ulusal güvenlik, kamu düzeni, başkalarının hakları, sağlık ve ahlakın korunması amacıyla yasal sınırlandırmalara tabi tutulabilir.
Madde 11: Dernek Kurma ve Toplantı Özgürlüğü
- Toplantı ve Dernek Kurma Hakkı: Herkesin barışçıl bir şekilde toplanma ve dernek kurma hakkı vardır. Bu hak, sendikalar kurma ve bu sendikalara katılma özgürlüğünü de içerir.
- Kısıtlama Koşulları: Bu hakların kullanımı, kamu güvenliği, kamu düzeni ve başkalarının haklarının korunması gibi zorunlu durumlarda sınırlandırılabilir. Ayrıca, silahlı kuvvetler ve kolluk kuvvetleri gibi belirli meslek gruplarında bu haklar daha fazla sınırlanabilir.
Madde 12: Evlenme Hakkı
Evlenme çağına gelen herkes, ulusal yasalar çerçevesinde evlenme ve aile kurma hakkına sahiptir. Bu hak, cinsiyet ayrımı gözetmeksizin tüm bireyler için geçerlidir.
Madde 13: Etkili Başvuru Hakkı
Bu sözleşme ile tanınan hakları ihlal edilen herkesin, ulusal makamlar nezdinde etkili bir başvuru yapma hakkı vardır. Bu madde, bireylerin haklarının korunmasını ve ihlal durumlarında başvuruda bulunabilmelerini güvence altına alır.
Madde 14: Ayrımcılık Yasağı
Bu sözleşmede tanınan hak ve özgürlüklerden yararlanma, cinsiyet, ırk, renk, dil, din, siyasal kanaat, ulusal veya sosyal köken gibi herhangi bir sebeple ayrımcılık yapılmadan sağlanır. Ayrımcılık yasağı, her bireyin eşit haklara sahip olmasını garanti eder.
Madde 15: Olağanüstü Hallerde Askıya Alma
- Savaş ve Tehlike Hallerinde Tedbirler: Savaş veya ulusal tehdit hallerinde devletler, bu sözleşmenin bazı yükümlülüklerini askıya alabilirler. Ancak, bu tedbirler yalnızca durumun gerektirdiği ölçüde olmalı ve uluslararası hukuka aykırı olmamalıdır.
- Asla İhlal Edilemeyecek Haklar: Yaşama hakkı, işkence yasağı ve kölelik yasağı gibi temel haklar hiçbir durumda askıya alınamaz.
- Bilgilendirme Yükümlülüğü: Tedbirlerin alınması halinde, devletler Avrupa Konseyi Genel Sekreterini bu tedbirler hakkında bilgilendirmekle yükümlüdür.
Madde 16: Yabancıların Siyasal Etkinliklerinin Kısıtlanması
Devletler, yabancıların siyasal etkinliklerini sınırlama hakkına sahiptir. Bu sınırlamalar, sözleşmenin diğer maddeleriyle çelişmeyecek şekilde uygulanabilir.
Madde 17: Hakların Kötüye Kullanılmasının Yasaklanması
Bu sözleşme, hakların kötüye kullanılmasını engellemek amacıyla düzenlenmiştir. Hiç kimse, bu sözleşmede tanınan hakları başka bireylerin haklarını kısıtlamak veya ortadan kaldırmak amacıyla kullanamaz.
Madde 18: Hakların Kısıtlanmasının Sınırları
Bu sözleşme kapsamında belirlenen haklar ve özgürlükler, yalnızca belirli amaçlar doğrultusunda ve yasal çerçevede kısıtlanabilir. Kısıtlamalar, ilgili hakların özüne zarar vermemelidir.
Uyarı
Bu sitede yayımlanan makaleler, sitemize ait olup izinsiz kullanılamaz, çoğaltılamaz, kaynak gösterilmeden yayımlanamaz.
Ayrıca hukuki sorumluluk içermez, bu bilgileri kullanarak yapacağınız işlerden doğacak sonuçlardan sorumluluk kabul edilmemektedir. Hukuki mağduriyet yaşamamanız için bir hukuk bürosuna veya bizlere ulaşınız.
