Bürgergeld, modern sosyal yardımın kapılarını aralarken; entegre yapısı ve uygulamadaki detaylar, hem avantajlar hem de ciddi zorluklar barındırıyor. Alman Bertelsmann Vakfı’nın raporu, sistemin karmaşıklığı ve uygulamadaki eksiklikler üzerinde duruyor. Bürgergeld’in en tartışmalı başlıklarından biri ise yaptırımların gevşetilmesi. Kural ihlallerinin neredeyse cezasız kaldığı vurgularken, aşırı sert yaptırımların da istihdamı olumsuz etkilediğine dikkat çekiyor.
Karmaşık Yardım Kalemleri ve Ek Gelirler
Sistem, kira yardımı, çocuk desteği gibi çeşitli ögeleri bir araya getiriyor. Bu durum, vatandaşların hangi yardımı alacaklarını net olarak belirlemekte zorlanmalarına neden olabiliyor. Düşük ücretli işlerde çalışan vatandaşların maaş artışları, transfer kesinti oranları nedeniyle neredeyse tamamıyla gideriliyor. Böylece ek çalışma saatlerinin net gelir üzerindeki pozitif etkisi, beklenenden oldukça düşük kalıyor.
Fördern und Fordern Prensibi ve Yaptırım Sorunu
Almanya’nın “destekleme ve talep etme” ilkesine dayalı işsizlik politikası, teoride iş arayanları hem motive etmeyi hem de desteklemeyi amaçlıyor. Ancak pratikte; “Sofortaktivierung” (anında aktivasyon) mekanizmasının eksikliği, yeni başvuranların iş bulma süreçlerinde gecikmelere neden oluyor. Özellikle uzun süre işsiz kalan vatandaşlar için yeterli bireysel destek ve danışmanlık hizmetlerinin olmaması, sistemin verimliliğini düşürüyor.
Yaptırımların da tartışıldığı raporda, geçici yaptırım moratoryumu sırasında iş bulan vatandaş sayısında %4’lük bir azalma gözlemlendiği belirtiliyor. Aşırı sert yaptırımların ise, uzun vadede iş bulma şansını %2-3 oranında düşürdüğü tespit ediliyor. Bu denge, hem motivasyonu artırma hem de vatandaşların haklarını koruma konusunda önemli soru işaretleri oluşturuyor.
Anayasal Sınırlamalar: 2019’da Anayasa Mahkemesi, yardım kesintilerini asgari geçim hakkını koruyacak şekilde sınırlandırdı. Bürgergeld’de maksimum kesinti oranı %30’a düşürüldü.
Uygulamadaki Sorunlar: 2022’deki yaptırım moratoryumu sırasında, işe yerleşme oranları %4 düştü. Ancak uzun vadede ağır yaptırımlar, kişilerin iş bulma şansını %2-3 azaltıyor.
Çözüm Önerisi: Kademeli yaptırımlar ve “pozitif geri bildirim”. Örneğin, kural ihlali yapan ancak düzelen kişilere kesilen yardımların iadesi.
İdari Yük ve Kamu Harcamaları
Bürgergeld, devlet bütçesi üzerinde de derin etkiler bırakıyor. 2023 verilerine göre, toplam harcamalar önceki sistemle kıyaslandığında büyük oranda artmasa da, İş ve İşçi Bulma Merkezleri (Jobcenter) gibi kurumların idari giderlerindeki artış dikkat çekiyor. Personel maaşları, teknolojik altyapı yatırımları ve diğer idari giderler, destek alan kişi sayısının azalmasına rağmen yükselmiş durumda. Bu durum, kamu kaynaklarının etkin kullanımı noktasında ciddi endişeler yaratıyor.
Bütçe Dağılımı: 2023’te Bürgergeld’e 35,5 milyar € harcandı (19 milyar € nakdi yardım, 16,5 milyar € konut desteği). Ancak aktif istihdam programlarına ayrılan pay yalnızca 10,6 milyar €.
İdari Maliyet Artışı: Jobcenter’ların işletme giderleri 2010’da 4,4 milyar € iken, 2023’te 6 milyar €’ya yükseldi. Kişi başı yıllık maliyet ise 2.068 €’dan 2.692 €’ya çıktı.
Kaynak İsrafı: Bazı Jobcenter’lar, aktif program bütçesinin %70’ini idari giderlere aktarıyor. Federal Sayışay, bu durumu “kaynakların hedefe ulaşmadığı” gerekçesiyle eleştiriyor.
Sistemsel Sorunlar
Bürgergeld, çalışma teşvikleri konusunda teorik olarak “çalışmak her zaman kazandırır” mantığını benimsese de, uygulamadaki kesinti oranları ve eksik destek mekanizmaları, ek çalışmanın meyvelerinin tam olarak alınamamasına neden oluyor. Yaptırımların sınırlı uygulanışı ve kişisel destek eksikliği, özellikle iş arama sürecindeki vatandaşlar için dezavantaj oluşturuyor.
Entegre Sistem: İşsizlik, konut ve çocuk yardımlarını tek çatıda birleştirmek.
Anında Aktivasyon: Başvuru anından itibaren kişiyi eğitim veya işe yönlendirmek.
Performans Odaklı Jobcenter’lar: Kaynak dağılımını bölgesel ihtiyaçlara göre esnekleştirmek ve başarıyı ödüllendirmek.
Engelliler İçin Özel Yönlendirme: Çalışamayacak durumda olanları SGB XII kapsamına almak.
Job-Turbo Programı
Ukraynalı mültecilerin hızla işgücü piyasasına entegrasyonu için başlatılan “Job-Turbo”, yoğun danışmanlık ve dil kurslarıyla dikkat çekiyor. Raporda, bu modelin tüm dezavantajlı gruplara yaygınlaştırılması öneriliyor.
Sistem, daha az kişiye daha çok harcama yapıyor ancak sonuçlar belirsiz. Reformlar, hem bütçe disiplini hem de insani hedefler arasında köprü kurmayı gerektiriyor.
Bir sonraki yazı dizimizde, raporda yer alan reform önerileri, çözüm stratejileri ve sistemin geleceğine dair politik tartışmalar detaylandırılacak. Böylece, sistemdeki sorunlara yönelik somut adımlar ve beklentiler ortaya konacak.
