ABD’nin göç politikaları sınır dışı edilenlerin sayısını artırırken, bu insanların geri döndükleri ülkelerde karşılaştıkları sorunlar çoğunlukla göz ardı ediliyor. Her yıl on binlerce kişi, yıllarını geçirdiği ABD’den Meksika ve Orta Amerika ülkelerine zorla gönderiliyor. Ancak bu dönüş, sadece bir coğrafya değişikliğinden ibaret değil; aynı zamanda sosyal dışlanma, ekonomik çaresizlik ve kimlik bunalımıyla yüzleşilen bir kırılma anı.
Donald Trump döneminde hız kazanan sınır dışı politikaları, göçmenlerin sayısına odaklansa da, asıl kriz bu insanların geldikleri yerde başlıyor. Geri dönenlerin yaşamlarını yeniden kurmaları bekleniyor ancak karşılarında işsizlik, belgelenme sorunları, psikolojik travmalar ve sosyal uyumsuzluk gibi çok katmanlı engeller var. Üstelik bu sorunları çözmesi gereken ülkeler, çoğu zaman yeterli kaynağa ve kapasiteye sahip değil.
Kardeşim Eve Dön
Migration Policy Institute verilerine göre, yalnızca 2024 yılında Meksika, Guatemala, Honduras ve El Salvador’a toplamda 319 bin kişi sınır dışı edildi. Bu ülkeler geri dönüş dalgasına hazırlıklı olmak adına bazı entegrasyon programlarını genişletiyor. Meksika ve Guatemala yeni karşılama merkezleri kurarken, Honduras “Hermano, vuelve a casa” (Kardeşim, eve dön) adında bir planla, dönenlere temel destek sağlamayı hedefliyor. Ancak bu çabalar, özellikle finansman eksikliği ve zayıf kurumsal kapasite nedeniyle sürdürülebilir olmaktan uzak.
Entegrasyon programlarının çoğu ekonomik hayata odaklanıyor. Mesleki eğitim, iş kurma desteği ve istihdam olanakları öne çıkıyor. Örneğin Guatemala’da faaliyet gösteren Quédate (Kal) eğitim merkezleri gençlere teknik beceriler kazandırırken, El Salvador’da gastronomi ve elektronik gibi alanlarda mesleki eğitim veriliyor. Meksika ise özel sektör iş birliğiyle 60 bini aşkın açık pozisyonu dönenler için erişilebilir hâle getirdi.
Ancak bu programlar çoğunlukla yüzeysel kalıyor. Psikolojik destek, sosyal uyum ve eğitim gibi hayati alanlara yeterince odaklanılmıyor. Sınır dışı edilen bireyler çoğu zaman borçlu, kültürel anlamda yabancılaşmış ve sosyal çevresi parçalanmış olarak dönüyor. Ayrıca birçok kişi, uzun yıllar ABD’de yaşadığı için vatandaşlık belgelerini güncelleyememiş ya da dillerini unutmuş oluyor. Bu durum, eğitim ve kamu hizmetlerine erişimde ciddi engeller yaratıyor.
ABD ise bu sürece yeterince katkı sunmuyor. Eskiden Birleşmiş Milletler ve sivil toplum kuruluşları aracılığıyla desteklenen programlar, ABD yardımlarındaki kesintiler nedeniyle daralmış durumda. Özellikle USAID fonlarının büyük kısmının askıya alınması, bölgedeki programların ayakta kalmasını zorlaştırıyor.
Uzmanlara göre çözüm, sorumluluğun paylaşıldığı yeni bir yaklaşımda yatıyor. Geri dönenlerin entegrasyonu yalnızca menşe ülkelerin değil, sınır dışı eden devletlerin de sorumluluğunda olmalı. Avrupa’da uygulanan örneklerde olduğu gibi, ABD’nin de entegrasyon programlarını önceden planlaması ve bu süreci finanse etmesi gerekiyor.
Para Cezaları Yolda
Veri eksikliği de önemli bir sorun. Geri dönenlerin kimlikleri, geçmişleri ve ihtiyaçları yeterince kayıt altına alınamıyor. Bu da programların etkinliğini azaltıyor. Özellikle kendi isteğiyle ülkeyi terk eden ve resmi sınır dışı işlemlerine tabi olmayan göçmenler, mevcut sistemin tamamen dışında kalabiliyor. Repatriasyon yalnızca bir son değil, aynı zamanda yeni bir başlangıç olmalı. Bu başlangıcın sağlıklı olması ise, ciddi siyasi irade, finansal destek ve toplumsal dayanışma gerektiriyor.
Bu arada ABD’nin göçmenlik politikalarındaki sertlik vites artırmaya devam ediyor. Trump yönetimi, özellikle Meksika’dan gelen göçmenlere yönelik yeni bir düzenlemeyi yürürlüğe koymayı planlıyor. Bu yeni düzenleme, göçmenlerin sınır dışı edilmemesi durumunda geçerli olacak ve vize başvurularını reddedilen göçmenlerin ülkeyi terk etmemesi durumunda günlük 998 dolar para cezası kesilmesini öngörüyor. Ülkedeki göçmen ve insan hakları savunucuları, bu uygulamanın ayrımcı bir bakış açısıyla yapıldığını ve göçmenleri daha da zor bir duruma sokacağını belirtiyor.
