ABD’nin 150 yıllık “doğumla vatandaşlık” kuralı, Başkan Donald Trump’ın imzaladığı tartışmalı bir kararname nedeniyle Yüksek Mahkeme’de sorgulanıyor. 14. Anayasa Değişikliği’ni hedef alan düzenleme, belgesiz göçmenlerin ABD topraklarında doğan çocuklarına otomatik vatandaşlık verilmesini engelleyecek. Karar onaylanırsa, “jus soli” (toprak esaslı vatandaşlık) ilkesi ilk kez tarihinden silinebilir.
Anayasa’nın 14. Maddesi Neden Tartışılıyor?
ABD Anayasası’nın 1868’den beri yürürlükte olan 14. Maddesi, ülke sınırları içinde doğan her bireyin otomatik olarak vatandaş kabul edilmesini garanti ediyor. Bu kural, köleliğin kaldırılmasının ardından Afrikalı Amerikalıların haklarını korumak için getirilmişti. Ancak Trump yönetimi, maddenin “yasal statüsü olmayan göçmenleri kapsamadığını” iddia ederek, 2025’teki kararnameyi savunuyor.
Göçmenlik ve Vatandaşlık Hizmetleri (USCIS) verilerine göre, her yıl 300 binden fazla belgesiz göçmen çocuğu ABD’de doğuyor. Kararname yürürlüğe girerse, bu çocuklar “vatansız” statüsüne düşebilir.
Beyaz Saray, kararnameyi savunurken bunun istismar edilen bir boşluktan kaynaklandığının altını çizerek, “Anayasa’nın 14. Maddesi, yasal ikameti olmayanları kapsamaz.” diyor. Buna karşılık, ACLU (Amerikan Sivil Özgürlükler Birliği) ve UNICEF, düzenlemeyi “insan hakları ihlali”olarak nitelendiriyor.
Bu karar, 5 milyondan fazla çocuğun vatandaşlığını geriye dönük iptal edebileceği ve birçok ailenin bundan etkilenebileceği kaydediliyor. Anayasa’daki 14. kanun maddesinde, “ABD’de doğan veya vatandaşlığa alınan herkes vatandaştır.” deniliyor. Buna karşılık Trump ekibi, “doğan” ifadesinin “yasal ikametle doğanlar” olarak yorumlanmasını istiyor.
ABD, dünya üzerinde otuzdan fazla ülke arasında doğumla vatandaşlığı tamamen tanıyan tek gelişmiş ülke. Kanada ve Avrupa’da bile bu konuda kısıtlamalar yer alıyor. Mahkemenin, 14. Madde’yi kısıtlaması durumunda yalnızca göçmenleri değil, ülkenin demokratik kimliğine de etki yapacağı vurgusu yapılıyor.
