ABD’de Donald Trump yönetiminin yeniden gündeme getirdiği göç politikaları çerçevesinde, ülkede yasal statüsü bulunmayanların Ruanda’ya sınır dışı edilmesine yönelik müzakerelerin başlatıldığı resmi kaynaklarca doğrulandı. Ruanda hükümetinin, ABD’den gelecek sınır dışı listelerini kabul ettiği ve insani koşulların sağlanacağına dair taahhütte bulunduğu öğrenildi. Bu adım, ABD’nin son yıllarda yoğunlaştırdığı “üçüncü ülke anlaşmaları” stratejisinin yeni bir ayağı olarak yorumlanıyor.
Ruanda, Trump’ın göçmenleri üçüncü ülkelere yönlendirme politikası kapsamında anlaşma imzalayan dördüncü ülke oldu. Daha önce El Salvador, Meksika ve Kosta Rika ile benzer protokoller imzalanmış, ancak insan hakları ihlali iddiaları nedeniyle bu ülkelerle iş birliği askıya alınmıştı. BM Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR), Ruanda’nın “güvenli ülke” statüsüne ilişkin şüphelerini dile getirerek, ABD Dışişleri Bakanlığı’nın 2024 İnsan Hakları Raporu’na atıfta bulundu. Raporda, Ruanda’da “siyasi muhaliflere yönelik sistematik baskılar, yargısız infazlar ve gözaltında işkence” vakalarının kaydedildiği vurgulanıyor.
IŞİD İddiası ve Hukuki Çıkmaz
Şimdiye kadar Ruanda’ya gönderilen tek kişi, terör bağlantısı iddiasıyla ABD’de tutuklanan Iraklı mülteci Omar Abdulsattar Ameen oldu. Kaliforniya Federal Mahkemesi, Ameen hakkındaki suçlamaları “kanıtsız ve siyasi motivasyonlu” bularak Irak’a iadesini reddetmiş, ancak Ruanda’ya nakline yeşil ışık yakmıştı. İnsan Hakları Watch (HRW), bu kararı “hukukun siyasete kurban edilmesi” olarak nitelendirdi.
İngiltere ve Danimarka Örnekleri
Ruanda’nın sığınmacı kabulüne dair tartışmalar yalnızca ABD ile sınırlı değil. İngiltere’nin 2023’te başlattığı “Rwanda Planı”, yerel mahkemelerce “insanlık dışı” bulunarak askıya alınmıştı. Danimarka’nın 2022’de imzaladığı anlaşma ise Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) baskısıyla rafa kaldırıldı. Uluslararası Af Örgütü, ABD’nin bu hamlesinin “insan hakları standartlarını küresel ölçekte aşındırabileceği” uyarısını yaptı.
Jeopolitik Manzara
ABD Dışişleri Bakanlığı, Ruanda ile Demokratik Kongo Cumhuriyeti arasındaki gerilimi azaltmak için sürdürdüğü arabuluculuk faaliyetlerini, göç anlaşmasıyla eş zamanlı yürütüyor. Diplomatik kaynaklar, “iki dosyanın birbiriyle bağlantılı olduğunu” öne sürerken, Kongo’daki BM Barış Gücü yetkilileri, “insani krizlerin siyasi pazarlıklara alet edilmemesi” gerektiğini vurguladı.
ABD’nin bu politikası, 1951 Mülteci Sözleşmesi’nin ‘geri göndermeme’ ilkesini ihlal ediyor. Sığınmacıların bağlantısız üçüncü ülkelere gönderilmesi, küresel koruma sistemini çöküşe sürükleyebileceği yorumları da yapılıyor.
