Avrupa Birliği, düzensiz göçle mücadelede radikal bir strateji değişikliğine hazırlanıyor. Belçika Göç Bakanı’nın gündeme getirdiği yeni öneri, geri kabul anlaşmalarına uymayan veya vatandaşlarını geri almayı reddeden ülkelere karşı ticari yaptırımlar ve vize kısıtlamaları uygulanmasını öngörüyor. Bu hamle, özellikle Fas, Tunus ve Bangladeş gibi AB’nin geri gönderimde sorunlu olarak tanımladığı ülkeleri hedef alıyor. AB içi istatistikler, 2024’te sınır dışı kararı verilen göçmenlerin yalnızca %20-25’inin menşe ülkesine dönebildiğini ortaya koyarken, bu oranın yeni sistemle en az %50’ye çıkarılması hedefleniyor.
Önerinin somut yansımaları, vize politikalarında kendini gösterecek. AB Komisyonu kaynakları, geri kabulde işbirliği yapmayan ülkelerin vatandaşları için Schengen vize başvurularının işlem sürelerinin 6 aya kadar uzatılması, ücretlerin iki katına çıkarılması ve çok girişli vize verilmemesi gibi tedbirlerin masada olduğunu doğruluyor. Bu durum, özellikle Türkiye gibi ülkelerde zaten sıkıntılı olan vize süreçlerini daha da zorlaştıracak.
İTALYA-ARNAVUTLUK MODELİ YAYGINLAŞIYOR
AB içinde sınır dışı modelinin öncüsü İtalya, Arnavutluk’ta kurduğu geri dönüş merkezlerini fiilen devreye soktu. Ancak Roma İdare Mahkemesi’nin 16 göçmenin Arnavutluk’a naklini uluslararası koruma standartlarını ihlal ettiği gerekçesiyle durdurması, modelin insan hakları açısından tartışmalı yönlerini gün yüzüne çıkardı. Buna rağmen Hollanda’nın Uganda, Danimarka’nın Ruanda ile benzer anlaşmaları gündemde olduğu bildiriliyor.
AB’nin zorunlu dayanışma mekanizmasına en sert tepki Doğu Avrupa’dan geliyor. Polonya Başbakanı Donald Tusk, “Ülkemiz 2 milyon Ukraynalı mülteciye ev sahipliği yaparken ek kota kabul etmeyeceğiz” açıklamasını yaparken, Macaristan’ın anlaşmayı Avrupa Adalet Divanı’na taşıma hazırlığında olduğu öğrenildi. Uzmanlar, bu direncin yeni paktın 2026’da planlandığı gibi yürürlüğe girmesini riske sokabileceği uyarısında bulunuyor.
120 BİN GERİ İTME
STK’ların verileri, AB sınırlarında insan hakları ihlallerinin endişe verici boyutlara ulaştığını ortaya koyuyor. 2024’te kaydedilen 120 bin 457 geri itme vakasının yüzde 43’ü Bulgaristan-Türkiye sınırında yaşanırken, Yunanistan’ın Ege’de botları geri çevirme operasyonlarında 14 bin 482 vaka tespit edildi. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Yunanistan’ı sistematik geri itme nedeniyle mahkûm eden kararında, bu uygulamaların “uluslararası hukukta işkence kapsamına girebileceği” uyarısını yaptı.
AB’de geri dönüş merkezlerinin üçüncü ülkelere taşınması, vize politikalarının diplomatik silaha dönüştürülmesi ve sınırlarda geri göndermeler, Avrupa’nın insani değerlerle imtihanını derinleştiriyor. AB, 2026’da tam uygulamaya geçecek Göç Paktı’nda bu gerilimi yönetemezse, Schengen’in ruhu geri dönülmez biçimde zarar görecek.
