Avrupa Birliği Adalet Divanı (CJEU), İtalya’nın Arnavutluk’ta kurduğu sığınmacı işleme merkezlerini hukuka aykırı buldu. Mahkeme, İtalya’nın “güvenli ülke” olarak sınıflandırdığı Bangladeş ve Mısır gibi ülkelerden gelen sığınmacıların, bu ülkelerdeki tüm bireyler için güvenliğin sağlanmadığı gerekçesiyle, Arnavutluk’a gönderilemeyeceğine karar verdi. Bu karar, İtalya’nın sığınmacı politikalarında önemli bir dönüm noktası oldu.
İtalya Başbakanı Giorgia Meloni’nin hükümeti, 2023 yılında Arnavutluk ile yaptığı anlaşma çerçevesinde, Akdeniz üzerinden kurtarılan sığınmacıları Arnavutluk’taki merkezlerde işlemeyi planlamıştı. Bu merkezlerin, İtalya’nın sınırlarında olmayan bir ülkede sığınmacı işlemlerini hızlandırmayı amaçladığı belirtilmişti. Ancak, İtalya mahkemeleri, Bangladeş ve Mısır gibi ülkelerin güvenli ülke olarak kabul edilmesinin, bu ülkelerdeki tüm bireyler için geçerli olmadığını ve bu durumun AB hukukuna aykırı olduğunu savundu.
CJEU’ın verdiği son karar, İtalya’nın güvenli ülke listelerinin şeffaflık ve yasal denetim açısından eksik olduğunu ortaya koydu. Mahkeme, bu tür sınıflandırmaların, sığınmacıların ve mahkemelerin erişebileceği ve itiraz edebileceği açık ve erişilebilir kanıtlara dayanması gerektiğini vurguladı. Mahkeme, iki temel prensibi vurguladı: Birincisi, bir ülkenin tüm nüfusu için güvenlik sağlamadıkça güvenli menşe ülke sayılamayacağı. Örneğin Bangladeş’te eşcinseller veya etnik azınlıklar gibi hassas gruplara yönelik riskler varken, bu ülkenin topyekûn güvenli kategorisine alınamayacağı belirtildi.
İkincisi, ülkelerin güvenli ülke listelerini oluştururken kullandıkları bilgi kaynaklarını şeffaf şekilde açıklama zorunluluğu. Bu kaynakların hem başvuru sahiplerine hem de ulusal mahkemelere erişilebilir olması gerektiği vurgulandı. Aksi halde, yargısal denetim imkânsız hale geliyor
ALMANYA VE AB ÜLKELERİNİ DE ETKİLEYECEK
Karar, yalnızca İtalya’yı değil, benzer politikalar düşünen diğer AB ülkelerini de vurdu. Almanya’da koalisyon hükümeti, CSU ve SPD’nin baskısıyla güvenli ülke listesini Cezayir, Fas ve Tunus gibi ülkelerle genişletmeyi planlıyordu. Ancak CJEU’nin şeffaflık ve kapsayıcılık vurgusu, bu planları askıya alabilir. Bu kararın, ulusal listeler oluşturan tüm ülkeler için bağlayıcılığının olduğu belirtiliyor. Almanya’nın da bu karara uyma zorunluluğunun olacağı belirtiliyor.
AB ASYL PAKETİ KİLİT ROLDE
Kararın kalıcılığı, Haziran 2026’da yürürlüğe girecek Yeni AB Göç ve İltica Paktı’na bağlı. Bu reform, istisnai durumlarda belirli kişi kategorileri için güvenli ülke tanımına esneklik getirebilir. AB Komisyonu’nun Bangladeş ve Mısır’ı da içeren güvenli ülke listesi önerisi ise karara rağmen tartışmaları sürdüreceğe benziyor.
İtalya, bu tarihe kadar merkezleri reddedilenler için geri gönderim üssü olarak kullanmayı sürdürmeyi planlıyor. Ancak, CJEU‘nin bugünkü kararının, AB sınırları dışında göçmen işlem merkezi kurma fikrine ilgi duyan diğer Avrupa ülkeleri için caydırıcı bir emsal oluşturduğu.
