Avusturya’dan ilk zorunlu sınır dışı bugün başlayacak. Viyana yönetimi, yedi yıl hapis yatan 32 yaşındaki bir mahkumun Şam’a gönderileceğini doğruladı. Bu, 2011’den beri Suriye’ye yapılacak ilk zorunlu deport olacak. Avusturya ayrıca gönüllü dönüşü teşvik için kişi başı 1000 € nakit destek programı yürütüyor. Bu teklifi üç ayda 100’e yakın Suriyeli’ kabul etti.
Beş ay önce Şam’ın muhalif güçlerin eline geçmesiyle Suriye’de Esad dönemi sona erdi. Avrupa şimdi sonraki adımı hayata geçirmeye başladı. Bu adımı ve en sert politikaları izleyen ülke Avusturya. İçişleri Bakanı Gerhard Karner, düzenli geri gönderme programının ilk etabında yaklaşık 40 bin Suriyelinin statüsünün yeniden inceleneceğini açıkladı.
Karner’in planı, Aralık 2024’te Suriyeli sığınmacıların iltica başvurularını askıya alma kararıyla başladı. Mart 2025’te aile birleşimlerini iki yıllığına donduran düzenleme ile sertleşmişti.
Avusturya’nın komşusu İsviçre ise aynı baskıya rağmen şimdilik temkinli hareket ediyor. Federal Göç Sekreterliği, şartlar netleşene kadar Suriyelilerin dosyalarını dondurmayı sürdürüyor. Buna karşın Federal Konsey, 20 Haziran’da Suriye’ye yönelik ekonomik yaptırımları kaldırarak Avrupa Birliği’yle uyum sağladı. Karar, mültecilerin güvenli geri dönüşü tartışmasını parlamento gündemine taşıdı. Muhafazakâr partiler, hükümeti süreci uzatmakla eleştirirken sivil toplum, güvence paketi olmayan her geri gönderme planının hukuka aykırı olacağına dikkat çekiyor.
AB genelinde rüzgâr sert esiyor. Danimarka güvenli bölge konseptini yaygınlaştırırken Hollanda ve Almanya sınır kontrollerini sıkılaştırıyor. Avusturya’nın adımları, Brüksel’de zincirleme etki endişesini büyütüyor. Uzmanlar, planın Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin geri göndermeme (non-refoulement) ilkesini ihlal edebileceği uyarısında bulunuyor. Son kararı muhtemelen Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi verecek.
Sahada ise belirsizlik büyüyor. Suriyeli topluluk temsilcileri, “Kimlik kartlarımız iptal edildi; işe gidemiyoruz, çocuklarımız okula kabul edilmiyor” diye haykırıyorlar. İsviçre’de kantonlar federal hükümete geri gönderme masrafları için ek bütçe talep ederken, BM Mülteciler Yüksek Komiserliği de, “Suriye hâlâ kitlesel geri dönüş için güvenli değil” uyarısını yineliyor.
Esad sonrası dönemde Avrupa’da “Suriye dosyası” yeniden açıldı. Avusturya, zorla iade eşiğini geçerek yeni bir sayfa açarken, İsviçre ve diğer ülkeler henüz temkinli bekleyişte. Bu bekleyiş, on binlerce Suriyeli için Avrupa’nın hukuki ve ahlaki sınavı olmaya devam ediyor.
