Avrupa Birliği (AB), geçen yıl üzerinde anlaştığı Göç ve İltica Paktı’nın son düzlüğüne hazırlanıyor. Üye ülkeler, en az 30 bin sığınmacının yükünü paylaşmak için masa başına oturuyor ve Noel, bu tarihi anlaşma için kritik son tarih.
Paktın tamamı 2026’da yürürlüğe girecek olsa da, Ekim ayında başlaması planlanan “dayanışma mekanizması” müzakereleri, blok gündeminin ana maddesi. Yunanistan ve İtalya gibi göç rotaları üzerinde bulunan ülkelerle AB’nin geri kalanı arasında adil yük paylaşımı sağlamayı amaçlayan sistem, diğer üye devletlerin belirli sayıda sığınmacıyı kabul etmesini zorunlu kılıyor. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen devletler ise, baskı altındaki ülkelere sığınmacı başına 20 bin avro tutarında mali katkıda bulunmak zorunda. Kurallar, her yıl en az 30 bin yeniden yerleştirmenin yapılmasını öngörüyor.
HER ŞEYDEN DAHA ZOR
Bir Avrupalı diplomat, “Lojistik açıdan bakıldığında, başka bir ülkeden 1000 kişiyi almak oldukça kolay: otobüsler, uçaklar gönderirsiniz” ifadelerini kullandı. Ancak, ateşli bir siyasi iklim ve yükselen göçmen karşıtı duyarlarla karşı karşıya kalan AB üye devletleri için bu adımı atmak, lojistikten çok daha fazlası anlamına geliyor. Diplomat, “Asıl karmaşıklık siyasette” diyerek durumu özetliyor.
Bu konunun “her şeyden daha zor” olduğunu belirten bir AB yetkilisi ise, ABD Başkanı Donald Trump’ın geçen hafta Birleşmiş Milletler’de Avrupa’nın göç politikasına yönelttiği ağır eleştirilerin, AB üzerindeki baskıyı daha da artırdığına işaret ediyor.
KARAR YILBAŞI ÖNCESİ VERİLECEK
Üye devletlerin yeni sistemi nasıl uygulayacağına dair müzakerelerinin yıl sonuna kadar sürecek. İlk adım, Avrupa Komisyonu’nun 15 Ekim’e kadar, düzensiz varış sayıları ve ülke büyüklüğü gibi kriterlere dayanarak hangi AB ülkelerinin göç baskısı altında olduğunu belirleyeceği bir liste olacak. Konunun hassasiyeti o kadar büyük ki, hangi ülkelerin bu kategoride sayılacağına karar verme yöntemi bile tartışma konusu.
Bu engel aşıldıktan sonra, üye devletler her birinin kendi topraklarına “yerleştirmeye” istekli olduğu mülteci sayısını veya bunun yerine sağlamaya hazır oldukları mali desteği tartışacak. Nihai kararın yıl sonunda verilmesinden önce birkaç tur görüşme yapılacak .
SIĞINMA BAŞVURULARI DÜŞÜYOR
Bu sürece paralel olarak, AB devletleri, sığınma başvuruları reddedilen kişilerin geri gönderilme oranlarını artırmak için yoğun çaba sarf ediyor. Avrupa Birliği’nden sınır dışı edilmek istenenlerin yaklaşık %20’si fiilen geri gönderiliyor ve bu rakam, göç konusunda daha sert bir çizgi çağrısında bulunanlar tarafından sıklıkla kullanılıyor. Mart 2025’te Komisyon, ortak bir AB iade sistemi oluşturulmasını önerdi. Öneri, üye ülkelerin, uluslararası insan hakları standartlarına uyan üçüncü ülkelerle anlaşmalar yaparak, sığınma başvuruları reddedilmiş kişileri gönderebilecekleri sözde iade merkezleri açmasına yasal olanak tanıyor.
Bu tartışmalar sürerken, Avrupa’ya düzensiz girişlerde ve sığınma başvurularında kayda değer bir düşüş yaşanıyor. Frontex verilerine göre, 2025’in ilk sekiz ayında düzensiz girişler %21 azalarak 112 bin 375’e indi. Avrupa Birliği İltica Ajansı (EUAA) ise bu yılın ilk yarısında sığınma başvurularının %23 düştüğünü ve toplam 399 bin başvuru aldığını açıkladı.
