Savaşlar, zulüm ve güvenlik endişeleri nedeniyle yerlerinden edilen milyonlarca mülteci, uluslararası koruma sisteminin çarpıcı bir dönüşümüne tanıklık ediyor. Küresel tepkiler, insani yardım retoriğine rağmen, giderek artan şekilde hareketliliği önleme odaklı hale gelirken, mültecilerin hayatta kalma ihtiyaçları ikinci plana atılıyor. Bu durum, Cenevre’de düzenlenen Yerleştirme ve Tamamlayıcı Yollar Danışmaları (CRCP) toplantılarında net bir şekilde dile getirildi.
ROTA TEMELLİ YAKLAŞIM
CRCP, hükümetlerin, BM kuruluşlarının ve sivil toplumun küresel mülteci politikalarını şekillendirdiği önemli bir forum olarak biliniyor. 2024 toplantısında, BM Mülteci Örgütü (UNHCR) ve Uluslararası Göç Örgütü (IOM) tarafından sunulan rota temelli yaklaşım, insan kaçakçılığı ve ölüm risklerini azaltma iddiasıyla gündeme getirildi. Ancak, katılımcılar arasında, bu yaklaşımın aslında caydırıcılık amacı taşıdığına dair derin endişeler oluştu. Panelistler, çoğu mültecinin, IOM’in onları eve göndermek, UNHCR’in ise oldukları yerde tutmak istediğine inandığını dile getiriyor.
Bu yıl düzenlenen toplantıda ise bu yaklaşım ana gündem maddesi haline geldi. Ancak, tartışmalar, yerleştirme ve güvenli yollar yerine, sınır kontrollerini sıkılaştırma ve küresel güney ülkelerinin mülteci hareketliliğini engellemeye ikna edilmesi stratejilerine odaklandı. Özellikle, mülteci liderliğindeki organizasyonların süreçlere dahil edilmemesi, eleştirilerin odağında yer aldı.
BATILI ÜLKELER YÜZDE 30’NU BARINDIRIYOR
Batılı ülkeler, dünya genelindeki mültecilerin %30’undan azına ev sahipliği yaparken, %70’ten fazlası küresel güneydeki ülkeler tarafından barındırılıyor. Buna rağmen, Batı hükümetleri insani yardım fonlarını kesiyor, yerleştirme kotalarını düşürüyor ve ev sahibi ülkeleri sınırlarını kapatmaya teşvik ediyor. Bu durum, mültecilerin yolculuklarını daha tehlikeli ve sömürüye açık hale getiriyor.
Araştırmalar, güvenli ve yasal yolların olmaması durumunda, mültecilerin kaçakçılara yönelmek zorunda kaldığını gösteriyor. Örneğin, Yunanistan’ın Lesvos adasındaki kamplar, Avrupa’nın mültecileri dışarıda tutma çabalarının sembolü haline geldi.
Küresel mülteci sistemi bir yol ayrımında. Devletler, duvarlar inşa etmeye devam ederek insani desteği azaltabilir veya hareketlilik, içerme ve onur temelli sistemler kurabilirler.
