Avrupa genelinde yaşlanan nüfus, uzun vadeli bakım ihtiyacını hızla artırırken, bu hizmeti sağlayacak yeterli personel bulmak giderek zorlaşıyor. Avrupa Birliği ülkelerinde her beş kişiden biri 65 yaş ve üzerinde. 2050 yılına gelindiğinde bu oran yüzde 30’a çıkacak. Bu demografik değişim, uzun dönemli bakım hizmetlerine olan ihtiyacın yüzde 23’ten fazla artmasına yol açacak. Ancak bu ihtiyacı karşılayacak yerel iş gücü bulunmuyor.
Hali hazırda Avrupa’da yaklaşık 6,3 milyon kişi uzun dönemli bakım sektöründe çalışıyor. Ancak ciddi bir açık söz konusu. 44 milyon Avrupa vatandaşı – çoğu kadın – bu açığı kendi imkanlarıyla, kayıt dışı ve ücretsiz bakım hizmeti sunarak kapatmaya çalışıyor. Bu yük, hem sürdürülemez hem de yeterince tanınmıyor. Son veriler, bu boşluğu büyük oranda göçmen bakım çalışanlarının doldurduğunu ortaya koyuyor.
AB genelinde bakım sektöründe çalışanların yaklaşık yüzde 10’u başka ülkelerde doğmuş bireylerden oluşuyor. Güney Amerika’dan gelenlerin oranı yüzde 20, Afrika’dan gelenler yüzde 12, Asya’dan gelenler ise yüzde 10. Bu kişiler, Avrupa’daki yerel iş gücünün kaçındığı veya yetersiz kaldığı alanlarda hayati görevler üstleniyor.
Ancak bu hayati rol, çoğu zaman düşük ücret, geçici sözleşmeler ve güvencesiz koşullarla karşılık buluyor. Göçmen bakıcıların bir kısmı kayıt dışı çalışmak zorunda kalıyor, bu da onları her türlü istismara açık hale getiriyor. Örneğin Almanya’da bir aile, ajans aracılığıyla işe aldığı Polonyalı bir bakıcının sadece 1000 euro maaş aldığını, ajansın ise 2800 euro talep ettiğini öğrendiğinde şoke olmuştu. Norveç’te ise göçmen çalışanlar, nitelikleri eşit olsa bile, genellikle daha düşük statülü işlere yönlendiriliyor ve daha az profesyonel kabul ediliyor.
Bazı AB ülkelerinde göçmen bakım çalışanlarının sosyal haklara erişimi de ciddi şekilde kısıtlı. Kıbrıs ve Malta gibi ülkelerde geçici vizeyle çalışan göçmenlerin, yıllarca hizmet etmelerine rağmen sosyal yardımlardan faydalanmalarına izin verilmiyor. Dil engelleri de göçmenlerin hak arayışını zorlaştırıyor, diplomalarının tanınmaması ise daha nitelikli işlerde çalışmalarını engelliyor.
Özellikle düşük gelirli AB ülkelerinde bakım hizmetlerinde büyük personel açığı yaşanıyor. Yerel çalışanlar düşük ücretler ve zor çalışma koşulları nedeniyle bu alana yönelmiyor. Bu durum, Doğu Avrupa’dan Batı Avrupa’ya göçü teşvik ederken, doğudaki ülkelerde hem personel açığını hem de hizmet kalitesindeki düşüşü derinleştiriyor.
AB Komisyonu, bu açığı kapatmak amacıyla 2022 yılında “Yetenek ve Beceriler Paketi”ni devreye soktu. Bu pakette yer alan “AB Yetenek Havuzu” dijital platformu, AB dışındaki nitelikli iş gücünü Avrupa’daki işverenlerle buluşturmayı hedefliyor. Plan, Mart 2025’te Avrupa Parlamentosu’nun ilgili komitesinden destek aldı. Ancak kamuoyundaki göç karşıtı eğilimler, bu tür girişimlerin etkisini sınırlıyor.
Araştırmalar, Batı Avrupa’daki genç kuşakların göçmen karşıtlığının, önceki nesillerden daha güçlü olduğunu gösteriyor. AB, göçmen iş gücüne duyduğu ihtiyacı kabul etse de, siyasetçiler kamuoyuna bunu açıkça savunmaktan kaçınıyor. Göçmen kabulünde sıklıkla öncelik, Ukrayna gibi AB’ye daha yakın ülkelerden gelenlere veriliyor.
Uzmanlara göre, sorunun çözümü sadece daha fazla göçmen çalışanın istihdam edilmesinden ibaret değil. Kalıcı ve adil bir sistemin oluşturulması gerekiyor. Bunun için:
- AB dışı çalışanlar için özel “bakım vizeleri” çıkarılmalı,
- Göçmen çalışanlar için daha güçlü yasal koruma sağlanmalı,
- Yabancı diplomaların tanınması kolaylaştırılmalı,
- Ücret ve çalışma koşulları iyileştirilmeli,
- AB ile üçüncü ülkeler arasında etik ve düzenli göç anlaşmaları yapılmalı.
Avrupa’nın yaşlanan nüfusu karşısında göçmen bakım çalışanları artık bir alternatif değil, zorunlu bir ihtiyaç. Kıtanın sosyal refah sistemi, bu emekçilere sunulacak destek ve adil koşullarla ayakta kalabilir. Aksi hâlde milyonlarca aile, yaşlanan yakınlarına bakım hizmeti bulmakta büyük zorluklar yaşayacak. Avrupa’nın yaşlanan nüfusunda rol alarak bir bakıcı gibi çalışmak mümkün. Bunun için de alanında uzman firmalara başvurarak iş vizesi ile gelmek isteyenlere Alternativkraft gibi profesyonel hizmet veren firmaları tercih edebilir.
